Gedwongen job transitie: bedreiging of kans?

Door: Koen Verhoeven

Voor velen is baanverlies door ontslag wegens disfunctioneren, reorganisatie, faillissement of anderszins een bedreigende situatie, maar ik beschouw het liever als een kans om een positieve wending aan je werkzame leven te geven. Ik refereer met name aan gedwongen job transitie, en hoewel ik me realiseer dat er een verschil is met vrijwillige job transitie, kan onderstaande op beide situaties van toepassing zijn.

Als er iets duidelijk geworden is de afgelopen tijd, is het dat behalve het leven in algemene zin, ook het werkzame leven niet maakbaar is. Aan een ontslaggolf als gevolg van de pandemie valt niet te ontkomen. Behalve dat het voor een aantal bedrijven een goede reden is om de reorganisatieplannen die ze toch al hadden liggen nu versneld door te voeren, zullen gedwongen ontslagen voor bijna alle bedrijfstakken bittere noodzaak zijn om te overleven.

Life time employment is al langer verleden tijd, maar er waren tot voor kort nog steeds bedrijfstakken waar je relatief zeker was en carrières van decennia geen uitzondering waren. Dit gold bij uitstek voor de corporates, waar zeker voor (aanstaande) executives een carrièrepad werd uitgestippeld, verandering van rol om de 3 à 4 jaar weliswaar vrij gebruikelijk was, maar waar je deel bleef uitmaken van het bedrijf met haar cultuur, normen en waarden, comfort zone en infrastructuur die er altijd voor zorgde dat je wel weer ergens terecht kwam (#gouden kooi). Daarmee werd het initiatief om je situatie kritisch onder de loep te houden de kop in gedrukt. Maar die zekerheid lijkt steeds betrekkelijker te worden, zo lijkt het, en dat is misschien maar goed ook.

Het is namelijk helemaal niet verkeerd om in je loopbaan een aantal keren van werkgever te veranderen. Ook niet als ‘gearriveerde’ executive. Je verbreedt je referentiekader, je perspectief, je verhoogt jouw marktwaarde. Het is dus juist heel goed! Vrijwillig of gedwongen, dat doet er eigenlijk niet toe. In beide gevallen kan, nee, zou een transitie vormend, verrijkend, bevrijdend, blik-verruimend, prikkelend en stimulerend moeten zijn.

Want zat je eigenlijk al niet te lang op je plek? Was je niet steeds vaker aan het nadenken over een nieuwe stap (misschien droomde je er zelfs over), een andere omgeving, nieuwe prikkels? Had je al niet een tijdje het gevoel dat je niet (volledig) tot je recht kwam en je kwaliteiten niet benut werden? Dan komt die gedwongen transitie toch eigenlijk heel gelegen? Anders was het er wellicht nooit van gekomen. Gedwongen job transitie is een uitgelezen kans om je carrière nieuw elan te geven.

Maar dan liefst wel een transitie die werkelijk bij je past en je niet binnen de kortste tijd weer doet belanden in de situatie waarin je hiervoor zat. Een juiste keuze is vooraf lastig te bepalen is. Je weet immers nooit exact wat je aan gaat treffen en hoe de omgeving verandert (#Corona), maar je kunt de kans op een verkeerde of onverantwoorde keuze wel beïnvloeden. Vanuit onze jarenlange ervaring met job transition hieronder enkele do’s and don’ts.

1.    Richt je blik vooruit
Niks mis met retrospectie – hoe heeft het allemaal kunnen gebeuren, had ik het kunnen zien aankomen of voorkomen, ben ik naïef geweest, wat kan ik ervan leren – maar blijf er niet te lang in hangen. Neem de ‘lessons learned’ in je op en richt je op de toekomst. Je gesprekspartners, of dat nu netwerkcontacten zijn, executive searchers, HR-functionarissen of directie, hebben een goed gevoel voor hoe jij ‘erin staat’ en merken meteen of je te veel in het verleden blijft hangen of de blik op de toekomst richt.

2.    Laat je niet leiden door angst
a.    Raak niet in paniek, ook niet als je transitievergoeding tegenvalt of je ontslag toevallig net valt in een crisis (van het bedrijf of groter). Laat je niet verlammen door de vrees je tweede huis, boot of andere luxe eigendommen te moeten verkopen. Angst is een slechte raadgever, en leidt vaak tot verkeerde keuzes. Blijf kritisch en zoveel als mogelijk trouw aan je ideaalprofiel en de voorwaarden die je jezelf aan een nieuwe job hebt gesteld.

b.    Ben niet te ‘eager’ met het accepteren van een eventueel aanbod, speel desnoods een beetje ‘hard to get’. Denk intussen goed na over het aanbod en de voorwaarden die jij wil stellen. Ook belangrijk, laat je intuitie spreken; het moet goed voelen, anders niet doen en eerst zorgen dat de twijfels worden weggenomen.

3.    Pleeg introspectie
a.    Denk niet dat omdat je jouw halve leven executive bent geweest, je dat een enorme voorsprong geeft op de arbeidsmarkt. Zeker als je jouw halve leven bij één werkgever hebt gewerkt, wordt dat vaak eerder als negatief (vastgeroest) dan als positief (loyaal) gezien. Relativeer je marktwaarde, dat voorkomt teleurstellingen.

b.    Leer jezelf nóg beter kennen, onderzoek je kwaliteiten en beperkingen, vraag je af wat heeft gemaakt dat je succesvol bent geweest in de omgevingen waarin je hebt geopereerd. Je kunt dat alleen doen, maar nog beter is om te rade te gaan bij je omgeving. Vraag om eerlijke feedback, daar heb je het meeste aan.

c.    Ga op zoek naar je ware drijfveren; wat geeft je nu écht energie, waar doe je het eigenlijk allemaal voor. Het kan tot hele verrassende inzichten leiden en je doen beseffen dat je vorige rol niet of nauwelijks appelleerde aan die drijfveren. Stel een ideaalprofiel op van de rol die je zou willen doen als niets in de weg staat, en neem dat als uitgangspunt voor je zoektocht naar een nieuwe baan.

4.    Werk gedisciplineerd en neem de tijd
De zoektocht naar een nieuwe job kost tijd en vergt discipline. Je kunt het er eigenlijk niet ‘naast doen’. Stel jezelf dagelijkse of wekelijkse doelen, sta op tijd op en ga gedisciplineerd aan het werk. Zet eventuele schaamte aan de kant en ben transparant over je situatie naar degenen die je benadert. Ga ervan uit dat het, zeker voor executives, gemiddeld minimaal een jaar duurt voordat je weer aan de bak bent. Dat lijkt lang, maar is realistisch en geeft je de rust om gedegen aan je eigen toekomst te werken.

5.    Denk ‘out of the box’

a.    Er is veel onderzoek gedaan waaruit naar voren komt dat mensen over het algemeen niet houden van veranderingen. Ook als het de werksituatie betreft. Natuurlijk wil men binnen de veilige omgeving best wel nieuwe uitdagingen aangaan, maar daar niet te veel voor opgeven of een te groot risico mee aangaan. Vandaar ook dat bij de zoektocht naar een nieuwe baan de neiging groot is om je te richten op functies die zoveel mogelijk lijken op de vorige. Laat dat los, je zult zien dat dat bevrijdend werkt en je ogen opent.

b.    Blijf ook niet zonder meer vasthouden aan dat wat je op dit moment hebt (of hebt gehad), de privileges, emolumenten, de status. Voelde wellicht goed, was fijn en gemakkelijk, zorgde voor een ogenschijnlijk comfortabel leven maar komt mogelijk niet meer terug en bovendien heb je nu de mogelijkheid om na te denken over opties waarover je wellicht wel eerder hebt nagedacht (en dan bedoel ik niet de B&B in Zuid-Frankrijk), maar daar bleef het bij.

6.    Vertrouw niet (enkel) op je bestaande netwerk
Executives hebben vaak een groot netwerk, maar lijken zich niet altijd bewust te zijn van de kwaliteit en betrouwbaarheid ervan. Onder het motto ‘als je wint, heb je vrienden’ komt dat netwerk van pas zolang je als succesvolle executive iets voor hen kunt betekenen. Maar als jij ze nodig hebt, bijvoorbeeld omdat je een nieuwe baan zoekt, blijkt de hulpvaardigheid en loyaliteit een stuk minder. Klinkt misschien wat negatief, maar we komen het zeer regelmatig tegen in onze eigen praktijk.

7.    Werk bewust aan je fysieke en mentale gezondheid
Je voelt je beter en creëert de energie die je nodig hebt om zelfverzekerd over te blijven komen. Bovendien draagt het bij aan je scherpte, zelfvertrouwen en maak je op je omgeving een betere indruk. Als je moeite hebt om zelf de discipline op te brengen om fit te blijven/worden, dan laat je jezelf ondersteunen door een personal trainer.

8.    Overweeg professionele begeleiding
a.    Zeker als het actief begeven op de arbeidsmarkt nieuw voor je is – in onze searchpraktijk spreken we zeer regelmatig met kandidaten die nog nooit hebben gesolliciteerd – is het aan te raden om je professioneel te laten begeleiden.

b.    Niet zelden maakt een dergelijke begeleiding onderdeel uit van de transitievergoeding. Mijn advies: gebruik dit deel van de vergoeding daar ook voor, het is de investering dubbel en dwars waard. En als ik me niet vergis is deze nog fiscaal aftrekbaar ook. Maar ook: wees niet bang de transitievergoeding te gebruiken voor je transitie in algemene zin, waar die ook uit moge bestaan. Zie het als een project waarin je investeert in jezelf en je nieuwe toekomst.

9.    Gebruik de ‘lessons learned’
Eenmaal begonnen aan de nieuwe baan, doe iets met de lessen uit het verleden, die je hebt opgedaan in de introspectie sessies. Je kunt met een schone lei beginnen. Blijf kritisch op jezelf; ga er niet zonder meer vanuit dat je ‘wel goed zit’ waar je zit, maar blijf nadenken over waar je mee bezig bent, of je jezelf kunt blijven ontwikkelen, wat je toegevoegde waarde (nog) is. Blijf kritisch op je functioneren en blijf alert op signalen vanuit je omgeving. Blijf in gesprek met je werkgever.